Təhsil, hər bir gəncin gələcəyini formalaşdıran ən vacib mərhələlərdən biridir. Universitet seçimi isə bu prosesin ən kritik anlarından biridir. Abituriyentlər, təhsil həyatına ilk addımlarını atarkən, dövlət və özəl universitetlər arasında seçim etməli olurlar. Hər iki universitet növünün özünəməxsus üstünlükləri və çətinlikləri vardır ki, bu da tələbələrin gələcək karyera yoluna və şəxsi inkişafına birbaşa təsir edir.
Mövzuyla bağlı təhsil eksperti Kamran Əsədov Crossmedia.az-a açıqlama verib.
Ekspert qeyd edib ki, hansı universitetin daha yaxşı olması tələbənin ixtisas seçimi, təhsil müəssisəsinin tədris keyfiyyəti, beynəlxalq əlaqələri və resurslarından asılıdır:
"İxtisas seçimi zamanı abituriyentlər və valideynlər üçün ən vacib suallardan biri hansı universitetin- dövlət yoxsa özəl – daha yaxşı olduğu ilə bağlıdır. Azərbaycanda bu sual xüsusilə əhəmiyyətlidir, çünki ölkədə həm dövlət, həm də özəl universitetlər fəaliyyət göstərir və hər iki tip universitet arasında müəyyən fərqlər mövcuddur. Bir çox abituriyent və valideynlər daha keyfiyyətli təhsil almaq üçün seçimlərini daha bahalı olan özəl universitetlərdən yana qoyurlar, lakin yüksək təhsil haqqı universitetin təhsil səviyyəsinin yüksək olduğuna dair zəmanət verirmi? Bu suala cavab vermək üçün hər iki universitet tipini geniş şəkildə təhlil etmək lazımdır.
Kamran Əsədov bildirdi ki, dövlət universitetləri Azərbaycanda tarixi və nüfuzu ilə tanınan təhsil ocaqlarıdır. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti, Bakı Dövlət Universiteti, Azərbaycan Texniki Universiteti kimi ali təhsil ocaqları ölkədə yüksək reytinqə malikdirlər və bir çox abituriyent üçün prioritet seçim olaraq qalırlar. Dövlət universitetlərinin əsas üstünlüyü onların daha əlçatan olmasıdır.
Dövlət universitetlərində təhsil haqları özəl universitetlərə nisbətən əhəmiyyətli dərəcədə aşağıdır. Bu, xüsusilə maliyyə imkanları məhdud olan ailələr üçün vacib amildir. Ölkədə tələbələrə təqdim olunan dövlət təqaüdləri də dövlət universitetlərini daha əlverişli edir.
K. Əsədov dedi ki, dövlət universitetlərində çox zaman uzun illər təcrübəsi olan, yüksək ixtisaslı professorlar və elmi işçilər çalışır. Bu universitetlərdə işləyən kadrlar arasında tanınmış alimlər və beynəlxalq təcrübəyə malik mütəxəssislər var. Bu da dövlət universitetlərinin akademik səviyyəsinin yüksək olmasına zəmanət verən amillərdən biridir.
Dövlət universitetləri dövlət büdcəsindən maliyyələşdirildiyi üçün daha geniş infrastruktur və resurslara malikdirlər. Bu resurslara geniş kitabxanalar, laboratoriyalar, tədqiqat mərkəzləri və dövlətin dəstəklədiyi müxtəlif təhsil proqramları daxildir. Bu cür resurslar tələbələrə daha geniş imkanlar təqdim edir.
Lakin dövlət universitetlərinin də müəyyən çatışmazlıqları mövcuddur. Bir çox hallarda, tələbə sayının çox olması səbəbindən tədris prosesində fərdi yanaşmanın azlığı hiss edilir. Böyük auditoriyalarda tədris edilən dərslər tələbələrin fərdi inkişafına mane ola bilər. Digər bir problem isə bəzi dövlət universitetlərində bürokratiyanın və köhnəlmiş tədris metodlarının qalmasıdır.
Özəl universitetlər isə Azərbaycanda daha yeni olsalar da, son illərdə əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etmiş və müəyyən bir tələbə qrupunun seçimlərində prioritet olmuşdur.
Özəl universitetlərdə adətən tələbə sayı daha az olduğu üçün fərdi yanaşma daha çoxdur. Tələbələr daha interaktiv və müasir tədris metodları ilə qarşılaşırlar. Bu universitetlər texnologiyadan daha çox istifadə edir, tələbələrə fərdi inkişaf proqramları təqdim edir və onlarla yaxından işləyirlər. Bu amil tələbələrə daha yaxşı tədris və fərdi diqqət təmin edir.
Bir çox özəl universitetlər beynəlxalq əlaqələr və tərəfdaşlıqlara daha açıqdır. Məsələn, ADA Universiteti müxtəlif beynəlxalq universitetlərlə əməkdaşlıq edir və tələbələrə mübadilə proqramlarında iştirak etmək, xaricdə təhsil almaq imkanı verir. Beynəlxalq təcrübəyə malik məzunlar işəgötürənlər üçün daha cəlbedici görünə bilər, bu da özəl universitetlərin üstünlüyü sayılır.
Bundan əlavə, özəl universitetlərdə infrastruktur çox zaman daha yenilənmiş və müasirdir. Modern auditoriyalar, yüksək texnologiyalı tədris vasitələri və müasir laboratoriyalar özəl universitetləri fərqləndirir. Təhsil prosesində texnologiyaların geniş istifadəsi tələbələrə daha çevik və effektiv öyrənmə imkanı yaradır.
Lakin özəl universitetlərin ən böyük mənfi cəhəti onların təhsil haqlarının yüksək olmasıdır. Bir çox ailə üçün özəl universitetlərin təhsil haqqını qarşılamaq böyük maliyyə yükü yaradır. Bu universitetlərə qəbul olan tələbələrin bir qismi üçün kreditlər və digər maliyyə dəstəkləri zəruri olur. Lakin yüksək təhsil haqqı hər zaman keyfiyyətli təhsilin təminatı deyil.
Bəzi özəl universitetlər sadəcə yüksək təhsil haqqı ilə fərqlənir, lakin onların tədris keyfiyyəti və akademik səviyyəsi dövlət universitetlərindən üstün deyil. Bu, xüsusilə geniş tanınmayan, yeni açılan özəl universitetlər üçün keçərlidir. Tələbələrin bu universitetlərdə aldıqları təhsil bəzən istənilən keyfiyyəti təmin etmir və nəticədə məzunların əmək bazarındakı rəqabət qabiliyyəti zəifləyir.
Təhsil haqqının yüksək olması hər zaman universitetin təhsil keyfiyyətinin yüksək olduğuna zəmanət vermir. Özəl universitetlərin çoxunda yüksək təhsil haqqı tələbələr üçün təmin olunan müasir infrastruktur, fərdi yanaşma və beynəlxalq imkanlar ilə əlaqələndirilir. Lakin bu, bəzi hallarda marketinq strategiyası olaraq da istifadə oluna bilər. Beynəlxalq təcrübəyə nəzər saldıqda, bəzi yüksək təhsil haqlı özəl universitetlərdən məzun olan tələbələrin dövlət universitetlərindən məzun olanlarla müqayisədə iş tapmaqda üstünlüyü olmur.
Məsələn, ABŞ-da Harvard Universiteti kimi elit özəl universitetlər yüksək təhsil haqqına malik olsa da, tədris keyfiyyəti, dünya miqyasında tanınmış professorları və geniş araşdırma imkanları ilə fərqlənir. Lakin digər, daha az tanınmış özəl universitetlərdə təhsil haqqı yüksək olsa da, tədris keyfiyyəti ilə bağlı problemlər yaşanır. Bu, Azərbaycanda da oxşar şəkildə baş verə bilər.
Azərbaycanda abituriyentlərin universitet seçərkən dövlət və özəl universitetlər arasında fərqləri diqqətlə nəzərdən keçirmələri vacibdir. Dövlət universitetləri təcrübəli kadr heyəti, geniş resurslar və münasib təhsil haqları ilə fərqlənir. Lakin tədris prosesində müəyyən çatışmazlıqlar, xüsusən fərdi yanaşmanın azlığı, bəzi hallarda tələbələrin potensialını tam reallaşdırmağa mane ola bilər.
Özəl universitetlər isə fərdi yanaşma, müasir infrastruktur və beynəlxalq təcrübələr baxımından cəlbedicidir. Lakin yüksək təhsil haqları ailələrə ciddi maliyyə yükü yarada bilər və bəzi hallarda təhsil haqqının yüksək olması hər zaman təhsil keyfiyyətini təmin etməyə bilər.
Son nəticədə, hansı universitetin daha yaxşı olması tələbənin ixtisas seçimi, təhsil müəssisəsinin tədris keyfiyyəti, beynəlxalq əlaqələri və resurslarından asılıdır. Dövlət universitetləri daha əlçatan və təcrübəli heyətə malik olsa da, özəl universitetlər tələbələrə daha fərdi yanaşma və müasir imkanlar təqdim edir. Tələbələrin və valideynlərin universitet seçərkən əsas amilləri diqqətlə nəzərdən keçirmələri, yüksək təhsil haqqı ilə bərabər keyfiyyət və imkanları da qiymətləndirmələri vacibdir.
Zeynəb Mustafazadə
