Azərbaycanın unikal coğrafi mövqeyi Şərq ilə Qərb, həmçinin, Şimal ilə Cənub arasında yerləşməsi, onu qədimdən bu yana ticarət yollarının qovşağı kimi önə çıxarır. Bu strateji üstünlüyü dəyərləndirmək və regional inkişafı qlobal arenaya daşımaq məqsədilə Azərbaycan hökuməti illərdir genişmiqyaslı nəqliyyat və logistika islahatlarını həyata keçirir. Müasir nəqliyyat infrastrukturu, inkişaf edən tranzit marşrutları və beynəlxalq yük daşımalarının mərkəzinə çevrilmək istəyi ilə Azərbaycanın bu sahədə strateji yanaşmaları dünya ticarətində ciddi əhəmiyyət kəsb etməyə başlayır.
Azərbaycanın iqtisadi və ticari strategiyasında Şərq-Qərb Nəqliyyat Dəhlizi böyük önəm daşıyır. Bu dəhliz, əsasən, Avropa və Asiya bazarlarını birləşdirərək, Azərbaycanı bu istiqamətdə daimi bir tranzit ölkəsinə çevirmək məqsədi daşıyır. Əsas elementlərindən biri olan Bakı-Tbilisi-Qars (BTQ) dəmir yolu xətti regionun nəqliyyat potensialını gücləndirən, Türkiyə üzərindən Avropaya birbaşa dəmir yolu əlaqəsini təmin edən layihələrdəndir. BTQ, həmçinin, Mərkəzi Asiya ölkələri üçün də bir tranzit qapısı olaraq yeni imkanlar yaradır. Xüsusilə, Çin ilə Avropa arasındakı ticarət axınlarının sürətlənməsinə və logistika xərclərinin azalmasına xidmət edən bu layihə, Azərbaycanın qlobal logistika şəbəkəsində əhəmiyyətli bir rol oynadığını göstərir
Azərbaycanın tranzit potensialını artırmaq istiqamətində daha bir böyük layihə Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizidir. Bu dəhliz Rusiya, İran və Hindistan bazarlarını birləşdirərək Azərbaycanı beynəlxalq ticarətdə mühüm bir tranzit nöqtəsinə çevirir. Şimal-Cənub dəhlizi Avropa və Rusiyadan Hindistana quru yolla yük daşımalarının vaxtını azaldaraq Hind Okeanına çıxış imkanı yaradır. Bu dəhliz Azərbaycanı İpək Yolu ticarət marşrutlarının yenidən dirçəldilməsində də vacib bir oyunçuya çevirir, çünki ölkə həm dəniz, həm də quru yolları ilə qlobal ticarət marşrutlarına qoşulmaq üçün təbii bir bağlayıcı rolunu oynayır.
Azərbaycanın logistika mərkəzinə çevrilməsində Ələt Azad İqtisadi Zonası xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. 2020-ci ildən etibarən tikintisinə başlanılan bu zona ölkəyə xarici investisiyaların cəlb edilməsi və yüksək əlavə dəyər yaradan sektorların inkişaf etdirilməsi üçün nəzərdə tutulub. Bu zona ilə yanaşı, Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı Azərbaycanın mühüm nəqliyyat mərkəzinə çevrilməsi üçün əlverişli şərait yaradır. Ələt Azad İqtisadi Zonası, xüsusilə nəqliyyat və ticarət üçün xüsusi şərait təmin edən logistika və gömrük rejimləri ilə xarici şirkətləri və investorları cəlb edir, nəticə etibarilə ölkədə iqtisadi artımı dəstəkləyir.
Beynəlxalq ticarətdə rəqabətə davamlı olmaq üçün Azərbaycanın gömrük və logistika sistemində genişmiqyaslı islahatlar həyata keçirilib. Xüsusilə tranzit yüklərin daşınmasını asanlaşdıran rəqəmsal gömrük sistemləri, sürətli sərhəd keçidləri və sadələşdirilmiş icazə prosedurları ölkənin tranzit potensialını daha da artırır. Eyni zamanda, Azərbaycan rəqəmsal texnologiyalar vasitəsilə bütün logistika proseslərini optimallaşdırmağa çalışır. Bu yanaşma, yalnız yük axınını sürətləndirmir, həm də regional nəqliyyat şəbəkələrinə daha inteqrasiya olunmuş və etibarlı xidmət təmin edir.
Azərbaycanın nəqliyyat strategiyası həm də ölkənin siyasi çəkisini artırmaqda mühüm rol oynayır. Ölkə, eyni zamanda, Türkiyə və Mərkəzi Asiya ölkələri ilə olan əlaqələrini gücləndirərək, iqtisadi və təhlükəsizlik sahələrində əməkdaşlıq platformalarını daha da möhkəmləndirir. Bu da Azərbaycanı yalnız regional deyil, qlobal arenada mühüm bir tranzit və logistika mərkəzi halına gətirir. Həmçinin, Avropa və Asiya arasında ticarətin daha dayanıqlı və təhlükəsiz yollarla aparılmasında Azərbaycanın rolu getdikcə daha əhəmiyyətli hala gəlir.
Bütün bu addımlar Azərbaycanın nəqliyyat strategiyasında dayanıqlı və uzunmüddətli inkişafı təmin etmək üçün strateji bir vizyonla idarə olunduğunu göstərir. Qlobal logistika mərkəzinə çevrilmə prosesi ölkənin iqtisadiyyatını diversifikasiya etməyə və xarici ticarət dövriyyəsini artırmağa kömək edir. İrəli sürülən layihələr Azərbaycanın logistika şəbəkəsində qlobal bir oyunçu olaraq ortaya çıxmasını təmin etməklə yanaşı, onun qonşu ölkələrlə də ticari və diplomatik əlaqələrini gücləndirir.
Perspektivlər nəticəsində Azərbaycan XXI əsrin rəqabətli qlobal ticarət şəbəkəsində dayanıqlı mövqeyə sahib olma potensialı ilə yalnız regional bir tranzit mərkəzi olaraq deyil, beynəlxalq ticarət üçün cəlbedici bir logistika qovşağı kimi də önə çıxır.
Əli Hüseynov
